çağatay edebiyatının en büyük şairlerindendir. soylu bir aileye mensuptur. çok iyi bir öğrenim görmesinin yanında çağının önemli şehirleri olan semerkant'ı ve horasan'ı dolaşmıştır. en ünli eserlerinden biri farsçayla türkçeyi karşılaştırdığı
muhakemetü l lugateyndir
eserlerinin bir kısmı:
1. bedayiü'l- bidaye
2. nevadirü'n nihaye
3. hazayinü'l maani: bu eseri de 4 divandan oluşur.
a. garayibü's- sıgar
b. nevadirü'ş- şebab
c. bedayiü'l- vasat
d. fevadü'l- kiber
4. muhkemetü'l lügateyn
5. hamsesi. bu hamseleri oluşturan divanları da şunlardır.
a. hayretü'l- ebrar
b. ferhad ve şirin
c. leyla ve mecnun
d. sab'a-i seyyar
e. sedd-i iskenderi
6. tarih-i müluk-ı acem
7. mecalisü'n- nefayis
8. hamsetü'l evzan
9. halat-ı pehlevan muhammed
10. lisanü't tayr
11. seb'at abhur
12. halat-ı seyyid hasan risalesi
bahar boldu ve gül meyli kılmadı gönlüm
açıldı gonca velikin açılmadı gönlüm
dizelerinin yazarı şairdir
(bkz:
muhakemetü l lugateyn)
ilk dönem, gençlik, olgunluk, yaşlılık olmak üzee 4 divanı bulunan şair. hatta 4 divan geleneğini yaratmış şair.
bahar boldu vü gül meyli kılmadı könglüm
açıldı gonce vü likin açılmadı könglüm
(bahar geldi, güle meyletmedi gönlüm, gonca açıldı ama açılmadı gönlüm)
ismi çok hoşuma gitmekte. bana alinin, nevai de, şirle bulaşacaklarının haberini verir gibi geliyor bu isim.
bari eli boş gitmese ayıp olur.
lisede,edebi metinler dersinde bol bol adı geçer bu şahsın...kaşgarlı mahmut,hacı ahmet yesevi,kutadgu bilig gibi diğer edebi ismlerinde yer aldığı bu ders içeriği ile bir dönem boyunca haşır neşir olursunuz ... zira ders 4 kredidir,ciddidir...
15.yy.da yaşamış divan edebiyatı şairi. muhakemetül-lugateyn adlı eserinde türkçenin farsçadan daha üstün bir dil olduğunu savunmuştur. anadolu dışında türkçe şiir yazan ilk şairdir.
16. yüzyıldan itibaren eserlerini anlamak ve tanıtmak için sözlükler, gramer kitapları, antolojiler hazırlanmıştır. anadolu, hindistan ve i̇ran-türkistan sahalarında divanlarını okumak için hazırlanan sözlükler büyük önem arz eder. bu sözlükler şunlardır:
1. abuşka
2. senglâh lugati
3. bedâyiü'l-lüga
4. fazlullah han lügati
5. kitâb-ı zebân-i türkî
6. hulasa-i abbasî
7. el-tamga-i nasırî
8. fethali kaçar lügati
9. lugat-i çağatay ve türkî-i osmanî
her türk boyu kendinden kabul ettiği için kökeni
orta asya türkleri arasında tartışma konusu olmuş büyük şahıstır.
bir diğeri için:
(bkz:
kaşgarlı mahmut)
çağatay edebiyatı'nın sözcüsü olan 15.yüzyılın şairi. hamse sahibi olmasıyla bilinir. hamse, beş mesnevinin toplamıdır.
ilk hamse sahibi. türkçe aşığı.
orta okuldaki sosyal bilgiler hocamızın bize ismini unutmamamız için ''ali sür nivea'' diye ezberlettiği ünlü şair, edebiyatçı ve devlet adamı.
edebiyat sınavı öncesi ali sir nevai olarak ezberlediğim ve içimden sir alex fergusen e selam çakmama sebep olan ilk hamse sahibi yazardır
alqan
