"bu varken bu vardır" buda'nın öğretisinin en kısa hali. sariputta'nın bu sözü duymasıyla dharma gözünün açıldığı söylenir. ve kendisi bu öğretiyi şöyle açıklar: dayalı iki çubuğun birbirini ayakta tutması gibi der bilinç koşuluyla deneyim, deneyim koşuluyla bilinç vardır. bu örnek şunu söylüyor bunlar zamanda ard arda gelen faktörler değil. bilinç artı deneyim veya bilinçli deneyim tüm varoluşumuz demek. bilinçsiz bir deneyim veya deneyimsiz bir bilinç düşünülemez. ve bunları tefekkür ederken bunları önünüze alıp da yan yana göremezsiniz. ortada bir deneyim varsa bilinç zaten verilidir. doğrudan bilgi dediğimiz bu. bir çocuk gördüğünüzde onun anne ve babadan gelmiş olduğunu bildiğiniz gibi her deneyimin de arka planında bilinç olduğunu bilirsiniz.
tanha genelde arzu olarak çevriliyor fakat kelime manası susamışlık. bunu şeylere duyulan arzu olarak anlamak doğru değil. buddha şeylere duyulan arzuyu tanha'nın sonucu olarak açıklıyor. tanha'nın kendisi ise hissiyat boyutunda olan bir eğilim. yani pozitif duyguyu artırmaya, negatif duyguyu azaltmaya yönelik olan eğilim. bu eğilimin semptomu veya sonucu olarak dış dünyadaki şeylere karşı şehvet ve öfke duyuyoruz. susuzluk örneğinden gidecek olursak, örneğin çölde günlerce susuz kalmış biri için bir bardak suyun ne kadar değerli olduğunu düşünün. bir de hiç susuzluk hissetmeyen biri için ne kadar değersiz ve sıradan olduğunu düşünün. su yine aynı su, ama değeri anlamı çok farklı. varoluşsal susamışlığı zihin boyutunda tamamen söndürdüğünüzü düşünürseniz, dünyadaki hiçbir şeyin zihninizde ıstırap yaratması mümkün olmayacak.
buda, aydınlanmamış birinin tüm deneyiminin dukkha olduğunu söylüyor. bu genelde anlaşılmayan bir konu. aynı şekilde buda neden ıstırapla bu kadar ilgilendi sorusu, deneyimin doğasını anlamamaktan kaynaklanıyor. buda'nın kastettiği şu, insanın tüm deneyimleri baskılanma içeriyor, sizi şu yönde veya bu yönde, az veya çok baskılıyor. sadece acı veren deneyimler değil, olumlu gördüğünüz, haz veren deneyimler de sizi baskılıyor. samsara derken fantastik bir şeyden değil bu baskı yönünde sürüklenme durumundan bahsediyoruz, samsara'dan kurtulmak deneyimdeki baskı boyutunun tamamen ortadan kaldırılması demek. bunun daha detaylı anlatımını baskıdan kurtuluş başlıklı videomda dinleyebilirsiniz.
tao pai pai
