2001 krizi bir günde olup bitmiş gibi hızlı cereyan etmiştir. dolar 8 ayda 2,3 kat artmıştı. sayıları bugünkü sıfırlar atılmış tl üzerinden vereceğim.
20 şubat 2001'de 1 dolar 0,68 tl iken 23 şubat 2001'de 1,02 tl oldu. 29 mart 2001'de 1,99'la rekor kırdı ve sonra hafifçe aşağı yöneldi. sonraki tavanı 19 ekim 2001'de geldi. o tavan 1,64'tü.
buraya dikkat. dolar 19 ekim 2001'den eylül 2002'ye kadar 1,3 - 1,5 arası yatay seyir izledi ama devlet bahçeli'nin erken seçim çağrısı yaptığı temmuz 2002'ye kadar 1,64'ün üzerine hiç çıkmadı.
----- ak kafa mode on -----
devlet bahçeli, 2002'de seçilmiş hükümeti deviren basın açıklamasını
15 temmuz'da yapmıştı. büyük resmi gördünüz mü?
www.mhp.org.tr
----- ak kafa mode off -----
sonrasında zaten kasım 2002'de akp iktidara geldi.
dolar 2007 temmuz ayına kadar aynı şekilde 1,3 - 1,6 lira arasında yatay seyretti.
temmuz 2007'de ilk defa 1,3 altında yataylığa başladı. daha önce arada 1,3'ün altına bir iki günlüğüne inmişliği vardı ama hemen 1,3 üstüne çıkıyordu tekrar.
ekim 2007'de bu kez 1,2'nin de altında sayıları görmeye başladık.
sonrasında ekim 2008'e kadar bu kez 1,14 - 1,25 arası yatay seyir vardı.
ekim 2008'de uluslararası krizin etkisiyle dolar yeniden 1,64'ü gördü. şubat 2009'da ilk defa 1,7'yi gördü.
şubat 2009'dan ağustos 2011'e kadar 1,4 - 1,6 arasında yatay gitti. ağustos 2011'de yeniden küçük bir atak yaptı ve 1,7 üzerine kalıcı olarak çıktı. 22 eylül 2011'de ilk kez 1,8 üzerine çıktı. ekim 2011'de 1,9'u gördü.
ekim 2011 - ağustos 2013 arasında dolar yine yatay seyir izledi. 2 lira barajını ilk kez 22 ağustos 2013'te geçti. erdoğan'a sorsan gezi mezi diyor ama tabloya ay ay bakınca (ki merkez bankası sitesinde tüm bu zamanlar boyunca gün gün dolar fiyatına bakılabiliyor. ben bu girideki sayıları ordan bakarak çıkarıyorum)
bundan sonra ufak artışlara bakmayacağım. birer tl'lik artıişlar arasındaki zaman aralıklarına dikkat edin.
1 tl - 22 şubat 2001
2 tl - 22 ağustos 2013
----- 2014 erdoğan cumhurbaşkanı ----
3 tl - 20 ağustos 2015
----- 2017 referandum dolar 3,65 tl-----
referandumun bu ülkeye ne yaptığını daha rahat göreceğiz. bunun için buraya bir not bırakayım. 2001 krizinden akp iktidara gelene kadar tl 2,3 x değer kaybetti. akp iktidarının başlangıcından 2017 referandumuna kadar 2,4 x değer kaybetti. referandumdan bugüne kadar geçen 5 yılda ise 4,7 x değer kaybetti. doların 1 tl'den 2 tl'ye çıkması 12 yıl sürdü. 2'den 3'e çıkması 2 yıl sürdü. 3'ten 4'e çıkması 3 yıl sürdü. sonra
kek adam rejimi başlıyor ve kemerleri bağlıyoruz zaten.
4 tl - 28 mart 2018
----- 2017 referandumu ile cumhurbaşkanına verilen yetkilerin yürürlüğe girdiği cumhurbaşkanlığı seçimi haziran 2018 -----
5 tl - 1 ağustos 2018
6 tl - 11 şubat 2020
7 tl - 29 temmuz 2020
8 tl - 26 ekim 2020
9 tl - 11 ekim 2021
10 tl - 13 kasım 2021
11 tl - 18 kasım 2021
12 tl - 23 kasım 2021
13 tl - 23 kasım 2021
14 tl - 30 kasım 2021
15 tl - 16 aralık 2021
16 tl - 20 aralık 2021
----- 20 aralık'ta yapılan açık spekülasyon sırasında doları daha tepeden satabilmek için 17 ve 18'i taglattılar ama onu saymıyoruz. -----
17 tl - 8 haziran 2022
şu yukarıdaki tarihleri görüyor musunuz? alın bunu enflasyon hakkında yazdığım giri ile birlikte okuyun. cumhuriyet tarihindeki krizleri enflasyon üzerinden kıyaslamıştım:
tr.instela.com
bu giri aslında 2001 krizi ile 2021 krizinin kıyaslaması gibi oldu. ikisi arasında çok büyük farklar var. 2001 krizinin arkasında peş peşe gelen 1994 türkiye krizi, 1997 asya krizi, 1999 kocaeli ve bolu depremleri (7,4 ve 7,2) ve 2000 finans krizi vardı.
2021 krizi dediğim ise zamana yayılmış şekilde 2017 kek adam rejimi referandumu ile başladı. yukarıda doların seyrini tek tek yazdım. aşağıdaki linkte yer alan 3 tabloya da şöyle bir bakınca açık seçik görülüyor zaten:
bakacağınız tablolar dolar - tl kuru, asgari ücretin dolar bazında alım gücü, asgari ücretin altın bazında alım gücü...
şimdi kritik bir noktaya daha geliyoruz. covid patladığında abd ve ab piyasaya inanılmaz miktarlarda dolar ve euro saldı. zaten 2000'lerin başından beri karşılıksız dolar basılıyordu. yani doların türkiye'de çılgın attığı bu dönem dünyanın geri kalanında dolar ve euro'nun değer kaybettiği bir dönemdi.
akp'liler "ama enflasyon her yerde artıyor, dolar her yerde yükseliyor" geyiği yapıyorlar. kıyasladıkları ülkeler son 35 - 40 yılın enflasyon oranlarını görüyorlar ama onların o rekortmen yıllık enflasyonları bizim aylık enflasyonumuzun altında. tl'nin değer kaybına gelince tl'nin son 5 yıldır, yani referandumdan beri karşısında değer kaybetmediği para birimi yok. onların örneklerini de daha önce başka başlıklarda vermiştim. buyrun
azerbaycan manatı. :
alın aruba florini.
lan aruba florini nedir?
ama 2001 krizi ile 2021 krizi arasında hiç benzerlik yok değil. arada elbette bir ortak nokta var. o da devlet bahçeli'nin her iki krizde de iktidar ortağı olması. işte adam gibi adamlık budur:
dumrul
