max stirner

asıl adı johann kaspar schmidt olan alman düşünür. düşüncelerini birey ve mülkiyeti (biricik ve mülkiyeti) adlı eserinde anlatır.

bireyci anarşist.
anarşist olduğu çokça tartışılır.bireycilik ve anarşizmin birlikteliği stirner konusunda kulak tırmalar.egoizmi savunur:ya birilerinin ego tatminine alet olacaksınızdır ya da kendi egolarınızı tatmin edeceksinizdir stirner'a göre.
"gerçeğin kriteri benim, ben ise bir düşünce değilim, düşüncenin üstündeyim yani söylenemez bir şeyim." sözünden hakkında tahminde bulunulabilinir.

"devlet kendi şiddetine hukuk, bireyinkine ise şuç adını verir" sözüyle, yarattığı auranın farkına varamasakta, mantıkla bireysel özgürlüğün buluştuğu noktaya dikkati çeker kendisi. sevilsede okunmalıdır sevilmesede. kolluk kuvveti ya da otorite şiddeti bünyesinde barındırıp, bireyin şiddetine mahal vermemekle yükümlüyse, o kolluk ya da otorite kaybolmuştur. hükümsüzdür.

babası flüt yaparmış annesi de bir şizofren. marx'ı da etkilemiştir. siyaset teorisi üstündeki etkileri pek önemsenmemiş bir filozoftur. lakin yakın zamanlarda postyapısalcı anarşist cenahdan saul newman, stirner'ı deleuze ve foucault'la birlikte okumaya çalışarak hegelci geleneği aşmada yeni kanallar açmaya çalışmıştır.

"büyükler neden mi büyüktür?bizler dizlerimizin üstüne çökmüşüz de ondan.artık ayağa kalkalım!" gibi insanı gaza getirebilecek bir söze sahip anarşist bir insan

gündüz genç burjuva kadınların iyi bir eğitim görmesine nezaret ettikten sonra, akşamları 'hür insanlar' cemiyetine giden bireyci anarşist düşünür. hür insanlar cemiyeti neşeli bohem derbderlerin toplandığı yer olarak da tasvir edilir. orada radikalizm ile tanışır: 'kutsal aile' nin üyeleri bruno, edgar ve egbert bauer kardeşler, hegelci 'patriot' dergisinin müdürü louis buhl, '2. friedrich ve hasımları' kitabının yazarı köppen ve engels..

stiner ı nietzsche nin öncüsü olarak kabul ederler. habulki bu çok yanlıştır. çünkü nietzsche nin öncüsü schopenhauer iken stirner ın öncüsü hegel dir. stirner ın biricik i hegel!in mutlak aklının civatalarını yerinden oynatır, buna karşılık ietzsche'nin üstün insanı schopenhauer'ın yaşama isteği kavramından kaynaklanır, bu kavramı ortadan kaldırmaz.

'kendi bilincime vardığım zaman kendimi aramam, gerçekten kendi kendimin mülkiyeti olurum: kedime sahibimdir dolayısıyla kendimi kullanırım ve kendi kendimden yararlanırım. buna karşılık gerçek ben'imi bulmam gerektiğini, ben'de gerçek ben'in değil de isa'nın ya da başka tinsel, yani düşsel ben'in, örneğin gerçek insanın, insanın özünün, vb. yaşadığını düşündüğüm sürece ben'imden hiçbir zaman zevk alamam.' sözlerinin sahibi adam.

gereken değer verilmemiştir bu adama, ona yanarım ben geceleri.

max stirner'a göre hümanizm tek tip insan yaratma modelinden başka bir şey değildir. haklıdırda. klasik sosyalistlerde bu çelişkiyi çok görürüz. kendisi gibi olmayan herkes onlar için faşisttir. onlardan biraz daha farklı birşey söylersen dışlanır faşist olursun. böylelikle zamanla eleştirdikleri faşizmin ters tarafından bir başka modelini aslında kendileri yaratır. max stirner bu noktada bireyin tek başına gücünü ve önemi her bireyin farkını ve bu farkların oluşturduğu bütünü savunur. o zamanlar anarşizm kavramı yoktu belki ama bireysel anarşizmin temelinde önemli bir yere sahiptir.

şöyle sevdiğim harika bir sözü vardır.

''birtek özgürlük var. kendi gücüm! ve birtek de gerçek. yıldızların göz kamaştırıcı yanlızlığı''

kafadaki kaçıklık-max stirner(liberter yayınları 1988 köln)


sen kaçıksın be adam!
kafasında büyük şeyler ve tanrılar dünyası kuran ve kurduklarına da inanan sen, hayaletler ülkesi kurup kendini onlara karşı vazifelendiriyorsun, oysa o, sana el sallayan bir idealdir. senin saplantın var!

tımarhanedeki zavallı bir delinin, tanrı baba olduğu ya da japonyanın kralı, kutsal tin ve benzeri olduğu kuruntusuna düşmesiyle, huzur içinde yaşayan bir vatandaşın, iyi bir hıristiyan, dinci bir protestan, sadık bir vatandaş, erdemli bir insan ve benzeri olmasını kendi kaderi olduğunu sanması - bir ve aynı "saplantıdır". i̇yi bir hıristiyan, dinci protestan ve erdemli insan ve benzeri olmamaya kalkışamayan ya da çalışamayan kişi, dindarlığın ve erdemliğin esiri ve kölesidir.

evet, tüm dünyada hayalet kol geziyor!

seninle beslenen kalbim, doyuma ulaşan gereksinimlerim ve seni sevdiğim için üstüne pervane oluyorsam, bu herhangi bir üstün varlık adına yapılmamaktadır, ki sen bunun kutsallaşmış bedenisin, ve seni bir hayalet olarak ya da görünüşteki bir tin olarak gördüğümden de değil, bizzat egoist hazzımdan dolayı: sen özün itibariyle benim için değerlisin, çünkü senin varlığın üstün varlık değildir, senden üstün ve senden genel de değildir. o biriciktir, senin gibi, çünkü sen biriciksin.

bireysel anarşizmin en önemli temsilcisi alman filozof. nietzsche'nin ilham kaynağıdır. ondan tek farkı, hiçlik duygusuna asşırı sağduyulu yaklaşmış olmasıdır. her şeyi olduğu gibi kabul edebilen bir iradesi vardır. karl marx'ın çalışmalarına yaptığı eleştiri çok güçlüdür. bu nedenle karl marx'ın da tedirgin olmasına neden olmuştur hatta.

nietzsche'nin 19.yüzyılın kadri bilinmemiş yaratıcı dehalarından biri olarak gördüğü; ego ve biricik (`der einzige und sein eigentum) kitabının yazarı.


''çok şeyden özgürleşebiliriz, ama her şeyden özgürleşemeyiz. kölelik durumuna rağmen içerden özgür olabiliriz ama yine bazı şeylerden, her şeyden değil; bir köle efendinin kamçısından, otoriter mizacından ve benzerinden özgür olamaz. 'özgürlük yalnızca hayal dünyasında yaşar!' oysa kendim olan ben bütün varlığım ve varoluşumdur, o bendir. kurtulmuş olduğum şeyden özgürüm, iktidarım içinde olan şeyin ya da denetlediğim şeyin sahibiyim. kendime nasıl sahip olacağımı bilirsem ve kendimi başkalarına emanet etmezsem ben her zaman ve her koşulda kendimim. özgür olmak gerçekten amaçlamayacağım bir şeydir, çünkü onu yapamam, onu yaratamam; onu ancak isteyebilirim ve ona göz dikebilirim, çünkü o bir ideal, bir hayalet olarak kalır. gerçekliğin zincirleri etimde durmaksızın derin yaralar açar. ama kendim olan ben kalır. ''

''biz ikimiz, devlet ve ben düşmanız. ben egoist, bu 'insan toplumu'nun iyiliğini düşünmüyorum. hiçbir şeyi ona feda etmiyorum. ben yalnızca onu kullanıyorum: onu tam anlamıyla kullanabilmek için onu benim mülkiyetim benim yaratımım haline dönüştürmek zorundayım; yani onu imha etmeli ve onun yerine egoistlerin birliği'ni kurmalıyım. ''

''devlet için hiçkimsenin kendi iradesine sahip olmaması şarttır; biri kendi iradesine sahip olursa devlet onu dışlar, hapseder ya da sürer; herkes kendi iradesine sahip olursa, devletten kurtulur. devlet efendilik ve kölelik olmadan düşünülemez; çünkü devlet içerdiklerinin hepsinin efendisi olmayı amaçlamalıdır ve bu iradeye 'devletin iradesi' denir... benim için kendi iradem devletin katilidir; bu nedenle devlet tarafından 'özirade'(inatçı) olarak damgalanır. kendi iradem ile devlet ölümcül bir düşmanlığın taraflarıdır; aralarında 'ebedi barış' olması mümkün değildir.''

''ben hiçbir hak talep etmiyorum; dolayısıyla hiçbir hakkı tanımam gerekmez. kuvvetle alabileceğimi kuvvetle alırım ve kuvvetle alamadığım şeye hakkım yoktur; her zaman baki kalan hakkımdan söz ederek hava atmam veya avunmam... hak verilmiş ya da verilmemiş bu beni ilgilendirmez; ben güçlüysem yetkimi kendimden alırım ve başka bir yetkilendirmeye ya da izne ihtiyacım yoktur.''

''kendisine sahip olmak için başkalarındaki irade eksikliğine bel bağlayan, başkalarının yarattığı bir şeydir. efendi kölenin yarattığı bir şeydir. itaat sona ererse; efendilik de sona erer.''

''bir birliğe tüm gücünüzü, yeteneğinizi getirirsiniz ve kendinizi kaale aldırırsınız; bir toplumda çalışma gücünüzle beraber kullanılırsınız; birincisinde egoistçe, ikincisinde insani bir şekilde, yani dinsel olarak, 'tanrının gövdesinin bir parçası' olarak yaşarsınız. toplumda, sahip olduklarınızı topluma borçlu olursunuz ve bu nedenle görevleriniz vardır, 'toplumsal görevler' size egemendir; birliği ise kullanırsınız ve artık onu kullanmanın bir yolu kalmadığında sorumluluk ve sadakat duygusu hissetmeden onu terk edersiniz. toplum sizden daha fazla bir şeyse, sizin için de kendinizden daha fazla anlam ifade eder; birlik ise yalnızca sizin aracınızdır ya da doğal gücünüzü keskinleştirmenize ve artırmanıza yarayan bir kılıçtır; birlik sizin için ve sizin aracılığınızla varolur, toplum ise tersine size kendisi için sahip çıkar ve siz olmadan da var olabilir; kısacası toplum kutsaldır, birlik sizin kendinizdir; toplum sizi kullanır, siz birliği kullanırsınız. ''

''devrim ve isyan eşanlamlı görülmemelidir. devrim, koşulların, yerleşik durumun ya da statünün, devletin ya da toplumun altüst edilmesinden ibarettir ve dolayısıyla politik ya da toplumsal bir edimdir. isyanın sonucunda da kaçınılmaz olarak koşullarda dönüşüm olur; ama isyan işe buradan değil, insanların kendileriyle ilişkili hoşnutsuzluklarından başlar; silahlı bir ayaklanma değildir, bireylerin sonuçları dikkate almaksızın ayaklanmalarıdır, ayağa kalkmalarıdır. devrim yeni düzenlemeleri hedefler; isyan bizim için düzenlemeler yapılmasına artık izin vermemeye, düzenlemelerimizi kendi kendimize yapmaya yöneltir bizi ve 'kurumlara' büyük umutlar bağlamaz. isyan, yerleşik olana karşı bir mücadele değildir, çünkü o başarılı olursa yerleşik olan kendiliğinden çöker... o halde benim hedefim yerleşik bir düzenin devrilmesi değil, benim onun üzerine yükseltilmem olduğuna göre, amacım ve hareketim politik ve toplumsal değil egoisttir. devrim düzenlemeler yapmayı emreder; isyan ayağa kalkmayı ve kendini yüceltmeyi talep eder. ''

"her kim özgür olacaksa kendi kendini özgürleştirmelidir. özgürlük adamın kucağına düşen masalsı bir hediye değildir.nedir özgürlük, o kendi varlığından sorumlu olma iradesine sahip olmaktır".

politik nihilizm ile karıştırılan bireyci anarşizmin fikir babası. hiç bir kitabının türkçe'ye çevrilmemiş olması büyük bir trajedi ve kayıptır bana kalırsa. insanların böyle bir dehadan mahrum kalması hoş değil.