şah ı merdan

yiğit şah anlamındadır. alevilerin imam-ı ali'ye verdiği isimlerden biri.
elbistanlı mehmet mustafa dede'den derlenen bir türkünün de ismidir. sabahat akkiraz'ın yüreğimin sesi sabrın türküleri ve kardeş türküler'in hemavaz albümlerinde seslendirilmiştir.

yiğitler yiğidi, bilgeler bilgesi ali'yi anlatır.
ayrıca pazarcık yöresine ait bir semah, sözleri elbistanlı mehmet mustafa dedeye ait.
hemawaz albümünde sözler şöyle;

"kün!" deyince var eyledi on sekiz bin alemi

şah-ı merdan cuşa geldi, sırrın aşikar eyledi:
"yağmuru yağdıran benim" deyi ömer'e söyledi
ol demde şimşek balkıyıp yedi sema gürledi

hem sakidir, hem bakidir nur-ı rahman'ın ali
yetiş carımıza kurtar meded mürüvvet ya ali

ömer vardı hak muhammed katına dedi: "eyle beyan,
hz. ali midir ol arşa gürleyan,
çarh-ı gerdunun elinden sırr-ı hikmet eyleyen?"

hak muhammed buyurdu ki: "yektir ali, bir" dedi
"hem evveli, hem ahiri, her şeye kadir" dedi
ali'ye şirk koşanlar mutlaka kafir" dedi


lakin bir de böylesi var;

dost dost,
şah-ı merdan coşa geldi sırrın aşikar eyledi
yağmuru yağdıran benim diye adem'e söyledi
ol demde şimşek balkıyıp yedi sema gürledi
hem sakidir, hem bakidir nur-i rahman'ım ali
yetiş carımıza kurtar medet mürvet ya ali

dost dost,
kün deyin kün deyince var eyledi onsekiz bin alemi
hem yazandır hem bozandır levh-i mahvuz kalemi
küllü dertlerin dermanı yaraların melhemi
hem sakidir, hem bakidir nur-i rahman'ım ali
yetiş carımıza kurtar medet mürvet ya ali

dost dost,
sefil alim akıl ermez hikmetine ali’nin
sarraf olan kıymet biçer gevher ile lalının
nice aşığa maşuk oldu, aklın aldı delinin
hem sakidir, hem bakidir nur-i rahman'ım ali
yetiş carımıza kurtar medet mürvet ya ali

farsça -an, -en ekinin çoğul eki olması hasebiyle "mertlerin şahı" meailindedir evet. islam tarihinde hz ali'ye atfedilmiştir. örnekle genişlersek; şah ı meran da "yılanların şahı" olur efendim. mer ya da mar yılan demek olup, çoğul eklerini almış halindedir bu farsça terkipte.

(bkz:şahmeran)

çok çoşturucu etkileyici bir deyiştir.

kardeş türkülerin yorumunu dinleyince alevi olası geliyor insanın. iki gündür kulağımda sürekli tekrarda.

kardeş türkülerin 'hemavaz' adlı albümünde yer alan,aslında türk dili edebiyatı ögretmeni olmasına rağmen mesleğini icra etmeyerek kardes türkülerde solistlik yapan feryal öney'in seslendirdigi ve içeriginde hz.ali sevgisinin işlendiği bir methiyedir.

mertlerin şahı.

benim bildiğin iki albümde seslendirilmiştir. biri sabahat akkiraz tarafından, diğeri kardeş türküler tarafından. farkına vardım ki demişim zaten (bkz: #620310). ilk yorum sabahat akkiraz'ın. kardeş türküler'in yorumu daha sonra geldi. yanlış hatırlamıyorsam kaynak kişi "mehmet mustafa dede" 6~7 sene evvel hakk'a yürümüştü ama yanlış hatırlıyor, başka bir dedeyle karıştırıyor olabilirim. türkümüz elbistan menşeilidir. sabahat akkiraz tarafından derlenmiştir.

her iki yorumu da gayet güzel olmakla beraber kardeş türküler (alışılagelmiş yapıları gereği) biraz "değişik" yorumlamıştır, değişik bir düzenleme yapmıştır (elektro bağlama vs) ve fakat sanırım kardeş türküler, sabahat akkiraz yorumunda olmayan şu kıtayı da söyler:

hak muhammed buyurdu ki: "yektir ali, bir" dedi
"hem evveli, hem ahiri, her şeye kadir" dedi
ali'ye şirk koşanlar mutlaka kafir" dedi

sabahat akkiraz'dan dinlediğiniz yorumda bağlama büyük üstad erdal erzincan'ın elinde dile gelmekte. kardeş türküler'de çok sayıda müzisyen bir arada çalıyor lakin sanırım bağlama erol mutlu'da. her ne kadar kalan müzik sitesinde vedat yıldırım yazsa da erol mutlu varken başkası çalmayaydı aga. ben erol mutlu derim. söyleyen ise feryal öney.

ve linkler:
sabahat akkiraz'dan: fizy yerli ve yabancı milyonlarca şarkıyı tek tıkla fizy'de dinle. ister web'de, ister mobilde. fizy
kardeş türküler'den: fizy yerli ve yabancı milyonlarca şarkıyı tek tıkla fizy'de dinle. ister web'de, ister mobilde. fizy

her iki yorum da kanımca çok güzeldir, şahanedir.

ali'dir.

diğer manası şah ı velayet'tir. velilik makamına eren insan için kullanılır. burada esas olan mert, onurlu, dürüst yani kısacası ''insanlık yükünü'' taşıyabilme kabiliyetidir. leonardo da vinci'nin bir sözünü hatılatıyor bana. diyor ki; ''sadelik en yüksek gelişmişlik düzeyidir.'' anlatılmak istenilen şah'-ı velayet yada şah-ı merdan sözcüklerinin kelime anlamıyla aynı kapıya varmaktadır. manada bir. nice aşığa maşuk olup aklın almaktır delinin.

(bkz: sabahat akkiraz)