türkiye işçi partisi

(bkz:behice boran )

13 şubat 1961'de sendikacılar tarafından sendikal hareketin kısıtları üzerine kurulmuştur. kemal nebioğlu, kemal türkler gibi saygın sendikacılar da içerisindedir. kuruluşu sırasında kadroların hemen hemen hepsi sendika içerisindedir. 1962 yılında ise aydınlara yöneliyor ve aydınlar da parti içerisine aktif olarak giriyor mehmet ali aybar, behice boran, sadun aren gibi isimler bu döenmde partiye giriyor. partinin tüzüğü gereği kurularının %51'i işçilerden oluşuyordu.
tip 1965 seçimlerinde 300.000 (%2.8) oy alıp meclise 15 milletvekiliyle girdi.

tip kadrolarında kemalizmden kopmamış sosyalizm anlayışı hakimdi. 1966'ya kadar temel tezleri demokrasi, bağımsızlık ve kalkınmaydı; kapitalist olmayan yolu savunuyorlardı.
bunun yanında behice boran ve sadun aren'in de içinde olduğu emek grubu parti içerisindeki sosyalist devirimci olmayan unsurlar tasfiye etmiştir, mehmet ali aybar da bunların içindedir, bundan sonra behice boran genel başkan olmuştur. bu kadro aşamalı devrimcilik değil işçi sınıfının sosyalist iktidarının mümkün olduğunu savunuyorlardı.

bütün ailemin mensubu olduğu, ve hala sorulduğunda göğüslerini gere gere ben türkiye işçi partili'yim dedikleri maaleef türkiye için fazla iyi olan ütopik siyasi oluşum.

çok kısa dönemde başardıkları ve başarmayı vaadettikleri hala akıllardadır.

çetin altan gibi mensuplarının bugünkü durumuna gelince...sanmayın ki behice boran'da onların ne mal olduğunu bilmemekteydi. fakat o dönemde, maalesef karakteri nasıl olursa olsun, partinin mürekkep yalamış, nasıl konuşacağını bilen akıllı insanlara ihtiyacı vardı.

türkiye işçi partisi'nin işçi kökenli sendikacı kurucularında olan ahmet muşlu, 1960 yılındaki askerî bir mahkemede muhbir olarak adlandırılmıştır. bu, tip'in kurucuları arasında bir ajan olduğu savına karşıt bir kanıt olarak ortaya sürülmüştür.

kaynak: rasih nuri ileri, türkiye işçi partisinde opportunist merkeziyetçilik (1987), aktaran ergun aydınoğlu, türkiye solu (2008)

partinin 1965 yılı genel seçimlerinde kullandığı tanıtım müziği tülay german'ın seslendirdiği şarkının ismi yarının şarkısıdır. özetle şarkı birinci tip'in siyasetinin güzel bir örneğidir.

61 anayasasının getirdiği özgürlükler ve milli bakiye sistemi sayesinde tbmm'ye girmiş ve söylenenlere göre çok ses getirmiş siyasal parti.

türkiye'de ki sosyalizm mücadelesi bağlamında önemli deneyimler ve dersler bırakarak, kürt sorunu ile ilgili olarak hakkında kapatma davası açılarak siyaset sahnesindeki ilk dönemini kapayan partidir..

aralarında disk yöneticilerinin de olduğu bir grup insanla politik mücadele içinde kendini vareden tip, ağırlıklı olarak eski tkp ilişkileri ile kadrosal tahkimatını gerçekleştirken, tkp'nin legal siyaset zeminindeki uzantısı olmakla da tanımlanmıştır..hızla yaygın kitle ilişkileri kurarak örgütsel çeperini genişleten tip, bir çok önemli devrimci ismin bir dönem içinde kendisini ifade ettiği bir zemin olmuştur..deniz gezmiş, mahir çayan, ibrahim kaypakkaya önemli tarihsel aktörler olmaları itibariyle isimleri belirtilebilir devrimcilerdir, yoksa bunun dışında gazete ve televizyon ekranlarından tanıdığımız pek çok isimde vardır..

özellikle dönemin gelişen gençlik hareketlerinin enerji, heyecan ve devrimci iddialarını karşılayacak politik bir zemini tarif edememesine bağlı olarak hızla özellikle üniversite gençliği içerisindeki etki alanlarını kaybetmiş ve zamanla da parti içi politik mücadelelerin de etkisiyle iyice zayıflamıştır..tkp'nin tekrar politik bir organizasyon olarak etkili bir aktör olması da tip'in zayıflama gerekçeleri arasında sayılabilir tabiki..

her şeye rağmen tip sosyalizmin ideolojik olarak emekçiler ve ezilenler nezdinde gerçekleştirdiği toplumsal meşruiyetin, sosyalizmin kapitalizm karşısındaki umut ve gelecek vaadinin taşıyıcısı olan en önemli örgütüdür..

(bkz: güleryüzlü sosyalizm)
(bkz: mehmet ali aybar)

antiemperyalist ve tam bağımsızlıkçi bir düşünceye sahip partiydi.
meclise soktuğu 15 milletvekili ile tozu dumanı birbirine katmış ve chp den bile sıkı bir muhalefet yapmışlardır.
ismet inönü nün chp yi ortanın solunda ilan etmesiyle radikal bir çizgide olduğunu ima etmeye çalıştığı bir parti oldu.
içinden çetin altan gibi adamların da çıktığı bir partidir.

chp'yi ortanın solu olmak durumunda bırakarak, chp'nin solun üzerine kalmasına sebeb olan partidir..

türkiye işçi partisi üzerinden gelişen sol muhalefet, chp'nin ideolojik olarak sol ve halkçı bir eksene kaymasına sebeb olmuştur, bu aynı zamanda egemen sınıflar açısından chp eliyle her dönem toplumsal muhalefet dinamiklerinin manipule edilmesine de zemin sağlamıştır..

işçi partisi ile aynı değil. görüyorum çünkü "ne diyo lan bunlar?!" diye afallama oldu bi an.

doğu perinçek ve partisi işçi partisi ile kesin, kati olarak karıştırılmaması gereken partidir..

türkiye i̇şçi partisi, 1965 seçimlerinde, 54 ilde, %3 oy alarak tbmm'ye 15 milletvekili göndermeyi başardı:

mehmet ali aybar; abd'nin vietnam'daki savaş suçlarını yargılamak üzere oluşturulan uluslararası russell mahkemesi'ne yargıç olarak da seçilmişti. gençlik yıllarında sporda gösterdiği başarılarıyla da tanınan aybar 1928-1935 arası türk milli atletizm takımında yer almış, bu dönemde 100 ve 200 metre bayrak yarışlarında türkiye rekorları kırmıştı.

rıza kuas; önderliğinde derby lastik fabrikasında türkiye’de ilk kez işyeri işgali gerçekleştirilmiştir.

muzaffer karan; 27 mayis darbesine binbaşı olarak fiilen katılmıştır.

tarık ziya ekinci; `vatandaşlık açısından kürt sorunu ve bir çözüm önerisi` adlı kitabın yazarı kürt doktor aydını.

sadun aren; türkiye i̇nsan hakları kurumu (ti̇hak) kurucu üyesiydir. nam-ı diğer "puslu camın ardındaki devrimci"

yahya kanbolat; onüç yaşını bitirip, ondört yaşına henüz basmışken ve ortaokulun son sınıfındayken, 1940 yılı başında, komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle süresiz olarak okuldan kovuldu ve iki yıl boşta gezdi. sonra mahkemede aklandı. merhum millî eğitim bakanı hasan âli yücel'in imzasiyle, türkiye cumhuriyetinde tekrar okuma olanağına kavuştu. ama işin tuhafı, marxizmi daha sonrasında fransa'da öğrendi!

cemal hakkı selek; pınar selek'in dedesi;

" sosyalizm fakir fukaraya merhamet duyma mesleği değildir çocuklar. sosyalizm, insanlığın vahşet çağından çıkıp uygarlığa, sahici uygarlığa geçiş aşamasıdır."

" kanunlara boğulma evlat. kanunları iyi bilirsen bir hukuk teknisyeni olursun ve onlardan bu memlekette yeterince var zaten. sen adalet mefhumu (=kavramı) üstüne kafa yor. üretim araçlarının özel mülkiyetinin sürüp gittiği bir düzende adalet mümkün müdür sorusuna cevap ara bakalım."

" şiddete tapmayın evlatlar... devrim üç çakaralmaz tüfekle değil, bir halkın kenetlenmesi ile mümkündür. yani yönetenlerin yönetemez, yönetilenlerin eskisi gibi yönetilemez olduğu aşamadan doğar devrim. şiddet gözünü boyamasın sakın."

adil kurtel; tbmm’ye 15 milletvekili girmişti ti̇p’ten. i̇smet i̇nönü, “tehlikenin farkına” varmış, “chp ortanın solunda” demişti. adil kurtel, ardahan'da avukatlık yaparken milletvekili seçilmiştir.

behice boran; 1 mayıs kutlamalarının yasaklandığı hatta kutlanamasın diye sokağa çıkma yasağı ilan edildiği 1 mayıs günü 250-300 kişi ile dimdik taksime çıkan ak saçlı kadındır. ak behice.

yunus koçak; şimdi bahsi dahi geçemeyecek olan konya'nın milletvekili.

şaban erik; partinin yargılandığı (12 mart sürecini) dönem şaban erik tarafından yazılan "zor günler" isimli romanda toparlanmıştır.

yusuf ziya bahadınlı; o dönem yozgat ve çevresini örgütleme görevi verilen bahadınlı işe sıfırdan başlamıştı. çünkü iç anadolu'nun bu bölgesinde daha önce bir sosyalist örgütlenme deneyimi bulunmamaktaydı. kendisi tek başına köyleri tek tek gezerek zamanla üye toplar ve seçimlere partisini bu ilde sokar. bu çalışma meyvesini verir ve özellikle köylerden aldığı oylar ile milletvekili seçilir. yozgat'tan yüzde7 civarında oy alınmıştır.

ali karcı; adana'nın çiftçi milletvekili.

kemal nebioğlu; işçiliğe 1946 yılında diyarbakır belediyesi'nde başlamıştır. 1961 yılında kurulan tip'in kurucu üyelerindendir ve 1965 yılında bu partiden tekirdağ milletvekili seçilmiştir.

ve

çetin altan; mecliste konuşma yapıyorken, başkan sözünü kesmeye kalkışınca, büyük fransız ihtilalinin mahkemelerine gönderme yaparak;

-sizin orada bulunmanız marangoz hatasıdır.

demiş, bu lafı anlamayan meclis, yuh çekmeye başlayınca, başkan

-sözünüzü geri alın! deyince
-sizin orada bulunmanız marangoz hatası değildir.

diye cevap vermistir. mecliste ilk kez linç edilmek istenen adamdır ve hatta bir gözünün kör olması o dönem de mecliste iken yediği dayaklardan ötürüdür.

kısa adı 'ti̇p' olan partidir.

15-16 haziran işçi eylemleri gibi türkiye tarihinde o zamana kadar görülmeyen ve maalesef görülmeyecek olan bir destana disk ile imza atan türkiye tarihinin en kitlesel sosyalist partisidir. tkp'nin bürokratik sekterci kitleselikten uzak gizli sovyetik esinli yanına ragmen tip yeri geldigi zaman çekoslovakya işgalinde sscb'yi eleştirebilmiş mehmet ali aybar ve çevresinin başlattığı polemiklerle sosyalist demokrasi gibi bir kavramı tartışmış ve benimsemiştir. tip tkp'nin tersine sendikalar ve kitle örgütlerinde ciddi bir örgütlenme faaliyetine girişmiş özellikle diske baglı sendikaların çogunda egin ve hakim güç olmuştu. tip türk emek tarihinin bir dönüm noktası başlangıcıdır. 1919 yılında tramvay işçileri ile başlayan batılı anlamdaki ilk grevden bu yana türk emek tarihi adına yazılacak her belgelemde tip gerçegi üstüne basa basa vurgulanır. özellikle abdullah baştürk olmak üzere disk yöneticileri 12 eylülde yargılandıkları zaman tip ile olan baglantıları nedeni ile de soruşturma ve kovuşturmaya ugradılar. tip mücadelesine dönemin çok sayıda aydını sendikacısı bilim adamı omuz verdi. bir tip üyesi olan mihri bellinin milli demokratik devrim teorisi daha sonra 60'lı yıllarda türkiyede de etkisini gösteren ögrenci hareketlerinin teorik temelini oluşturmuştur. 80 darbesi ile kapatılan daha sonra yurt dışında tkp ile birleşeren tip türkiyeye geldikleri anda tutuklanan tkp yöneticisi haydar kutlu ve tip yöneticisi nihat sargın olayındada hatırlanacagı gibi kamuoyunda yeterli ilgiyi bulamadı kurulan türkiye birleşik sosyalist parti şu anda bir biçimde ödp'ye evrilen kuruçeşme toplantıları ile tarihe gömüldü. sürecin ve koşulların tipe yada tip benzeri bir partiye ihtiyaç duymadıgı ortaya çıktı.

behice boran'ın 1965 yılında urfa dan milletvekili seçildiğini düşünürsek geldiğimiz noktayı iyice sorgulamamız gerektiğini düşünmekteyim...