yunus emre

yunus emre andolu topraklarında yetişmiş tüm zamanların en önemli humanistlerindendir.yaşama olan bakışı ve felsefesi ile tüm anadolu insanlarının kişiliğini temellendirmiş, yıllardır soluğunu koruyan eserleriyle ölümsüzler arasında yerini almıştır.mezarlıklarda rastlanabilecek şu etkileyici dizelerine rastlamak mümkündür:
mal sahibi, mülk sahibi
hani bunun ik sahibi
mal da yalan, mülk de yalan
var biraz da sen oyalan.

ilim ilim bilmektir
ilim kendin bilmektir
sen kendin bilmezsen
ya nice okumaktır dizelerinin sahibi büyük türk tasavvuf şairi

anadolu üniversitesi'nin baba kampüsünün adı.

anadolu'da tasavvuf geleneğinin önde gelen isimlerinden biridir. bektaşi tarikatindendir. hocası tapduk emre'ye senelerce hizmet etmiş ve bu hizmeti dillere destan olmuştur. senelerce susan bir insan konuşmaya başlarsa böyle başlar dedirten sadelik ve güzellikte ari bir türkçe ile şiirler söylemiştir. zamanın ilimlerine sahip bilge bir insandır. türkiyenin pek çok yerinde ona ait olduğu iddia edilen kabirler vardır. en meşhurları eskişehir ve karaman'dadır. ben ise şeyhi tapduk emre ve tapduk emre'nin şeyhi barak baba'nın da kabirlerinin bulunduğu afyon'un sandıklı ilçesinde olduğu kanatindeyim. barak baba'nın şeyhi sarı saltuk'da kendi adını taşıyan saltuk ilçesinde sırlanmış bulunduğu için yunus emre'nin kabrinin sandıklı'da olması daha mantıklı görünmekte.

ataköy de adını vermiş olduğu birde yunus emre kültür merkezi vardır.

ilim ilim bilmekdür
ilim kendin bilmekdür
sen kendüni bilmezsin
yâ nice okumakdur

okımakdan ma'nâ
ne kişi hakk'ı bilmekdür
çün okıdun bilmezsin
ha bir kurı emekdür

okıdum bildüm dime
çok tâat kıldum dime
eri hak bilmez isen
abes yire yilmekdür

dört kitabun ma'nası
bellüdür bir elifde
sen elifi bilmezsin
bu nice okımakdur

yigirmi dokuz hece
okısan ucdan uca
sen elif dirsin hoca
ma'nası ne dimekdür

yûnus emre dir hoca
gerekse var bin hacca
hepisinden eyüce
bir gönüle girmekdür

kendini tanımanın ne kadar önemli olduğunu, büyük bir gerekesinim olduğunu bu kadar fazla vurgulayan başka bir insan yoktur sanırım.

aslında zamanında kimseyle konuşmayan ve sadece kendisiyle ilgilenen ve insanlara karşı çok kötümser davranan biri olduğu iddaa edilen oysaki bize bunların tam tersi anlatılan insan ...

iki eseri vardır:
risayet-ün nushiye(öğütler kitapçığı)aruz ölçüsüyle yazılmış 573 beyitlik nir mesnevidir.ruh,kanaat,gazap,sabır,haset,cimrilik,akıl gibi konularda öğretici öğüt verici görüşler içerir.

(bkz: la ilahe illallah)

türk edebiyatının en büyük şairlerinden biri.hayatına dair çok fazla şey bilinmemektedir.
yaşadığı inanç sistemi; tasavvuf ve vahdet-i vücud.bu inanaç sisteminde tek varlık allahtır.eşi benzeri yoktur.

moğol baskınına uğramış bir anadolu şehrine, baskının hemen ardından gelen yunus, gördükleri karşısında dehşete düşer ve "gül deren elleri gördüm" şiirini yazar ve kanımca en güzel eseridir.

teferrüç eyleyi vardım, sabahın sinleri gördüm
karılmış kara toprağa, ol nazik tenleri gördüm

kimi gamda kimi şadman, yatarlar sinnide pinhan
boşanmış damar akmış kan, batmış kefenleri gördüm

yaylalar yaylamaz olmuş, kışlalar kışlamaz olmuş
bar tutmuş söylemez olmuş ağızda dilleri gördüm

kimisi zevk-ü işrette, kimi saz-ü beşarette
kimi bela vü mihnette, dün olmuş günleri gördüm

kimi zarı kılıp ağlar, zebaniler canın dağlar
tutuşmuş sinleri o'da, çıkan tütünleri gördüm

kimisi boynunu eğmiş, tenini toprağa salmış
anasına küsüp gitmiş boynun buranları gördüm

yıkılmış sinleri dolmuş, hep evleri harab olmuş
kamu endişeden kalmış, ne düşvar halleri gördüm

soğulmuş kara gözler, belirsiz olmuş ay yüzler
kara toprağın altında gül deren elleri gördüm

yunus bunu kanda gördü, gelip size haber verdi
aklım vardı bilim şaştı, netekim bunları gördüm


ne zaman ırak veya dünyanın başka bir yerindeki katliamları görsem hep aklıma bu şiir gelir ve ne zaman "birleşmiş milletler" denilen göstermelik kurumdaki kuklaların bu katliamlar karşısında susuşlarını görsem hemen "bar tutmuş söylemez olmuş ağızda dilleri gördüm" dizesi dökülür temiz ağzımdan.

"ete kemiğe büründüm, yunus diye göründüm" der, düşündürür.dil yalın, mana derindir;
bir sinek bir kartalı,
salladı vurdu yere,
yalan değil gerçektir,
ben de gördüm tozunu.

i̇smi her şehirin ya bir caddesine,ya da bir mahallesine muhakkak verilen büyük şahsiyettir.yunus un anlamı;
yun: yıkamak
us: akıl

yunus: yıkanmış,arındırılmış akıl anlamına gelir ve isimle şahısın birbirini tamamlamasına iyi bir örnektir.

insanları doğru yola çağıran bir derviş, gerçeğin ardı sıra dolaşan bir mistiktir.

yunus emre'ye göre;tanrı’ya kulluk etmenin asıl amacı, kendini o’na beğendirmek olup, bu da gönülleri kırmamakla, onları onarmakla mümkün olabilir. i̇nsana gösterilen saygı ve sevgi, bir bakıma tanrı’ya gösterilmiş demektir.
üzerinde durduğu başlıca konular; gönül kırmamak, hiçbir canlıyı incitmemek, gönül almak, büyüklük taslamamak, geçimli olmak, bilgili olmak. bunları da şu dörtlüğü ile özetlemiştir;

“bir kez gönül yıktın ise,
bu kıldığın namaz değil,
yetmiş iki millet dahi
elin yüzün yumaz değil”